The Black Archives
Zeeburgerdijk 19b
In 2002 werd er tegelijkertijd met het Nationale Monument Slavernijverleden in het Oosterpark ook het NiNsee opgericht, het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis. Het was het actieve, levende onderdeel van het monument en op dat moment het enige instituut met als belangrijkste missie onderzoek doen naar het slavernijverleden en activiteiten organiseren die dit verleden een plek geven, zoals het Ketikoti-festival. Het institutionaliseren van kennis over slavernij was een belangrijke stap naar een volledigere en gebalanceerde weergave van de Nederlandse geschiedenis.
Maar vanaf 2011 bezuinigde de overheid onder leiding van Halbe Zijlstra, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, massaal op subsidies in de Nederlandse cultuursector. Een dramatische zet waarvan de gevolgen nog altijd voelbaar zijn. Instituten moesten vanaf dat moment hun eigen broek kunnen ophouden en hun bestaansrecht werd voortaan bepaald door bezoekcijfers. In tegenstelling tot het toeristische Museumplein kwamen andere organisaties al snel in de problemen, zoals de instituten die zich richten op het onderbelichte verhaal van het koloniale verleden, waarvoor de erkenning in de kinderschoenen stond. Onder andere het Tropenmuseum, het Scheepvaartmuseum, het Wereldmuseum in Rotterdam en het NiNsee werden hard geraakt. Het Tropenmuseum moest de bibliotheek en het theater noodgedwongen sluiten, het NiNsee bleef het Ketikoti-festival organiseren maar schakelde over op overlevingsmodus. Onderzoek en kennisontwikkeling werden noodgedwongen op een laag pitje gezet. Een stap vooruit in 2002, twee stappen terug in 2011.
De behoefte om zwarte perspectieven in Nederland een plek te geven blijft echter onverminderd. Een opleving daarvan uit zich de laatste jaren bijvoorbeeld in de vraag naar het bestaansrecht van Zwarte Piet, kritiek op naamgeving in de publieke ruimte en de oprichting van politieke partijen die zich inzetten voor het dekoloniseren van ons gedachtegoed. Een van de initiatieven die daar een rol in speelt is The Black Archives, gevestigd in het pand van Vereniging Ons Suriname. The Black Archives is een historisch archief dat naast het herbergen van een grote collectie boeken en artefacten met racistische symbolen, ook tentoonstellingen, lezingen en debatten organiseert. ‘Het is een plek waar mensen kunnen samenkomen, waar ze kunnen praten vanuit verschillende perspectieven’, stelt Mitchell Esajas, een van de initiatiefnemers van het archief dat een paar jaar geleden als bij toeval vorm begon te krijgen door de donatie van een unieke boekencollectie. ‘Een plek waar ook niet wordt getwijfeld aan de legitimiteit van deze perspectieven. Want machtsstructuren zijn in de reguliere instituten nog steeds van invloed op welke kennis wordt gezien als legitiem, en welke niet, welke archieven wel worden geraadpleegd, en welke niet’. Tentoonstellingen zijn volgens Esajas een goede manier om een lange geschiedenis van strijd tegen racisme tot leven te brengen. ‘Kunst kan mensen meenemen in het verhaal en een groter publiek bereiken dan een boek’.
Langzaamaan ontstaat er steeds meer bewustzijn over het koloniale verleden in Nederland. Zo riepen De Correspondent en The Black Archives de Maand van de Verzwegen Geschiedenis in het leven, wat resulteerde in een serie artikelen waarin kennis wordt gedeeld die vooralsnog afwezig is in schoolboeken. Voor het Nederlandse paviljoen van de aankomende Biënnale van Venetië in 2019 werkt het initiatief samen met kunstenaar Iris Kensmil aan een installatie waarin het werk van zwarte utopistische kunstenaars wordt getoond. En in 2020 heeft zelfs het Rijksmuseum, dat voorheen alleen aandacht had voor de succesverhalen van de geschiedenis, een tentoonstelling over het Nederlands slavernijverleden op het programma staan. Hiermee krijgt de erkenning van de duistere kant van de Nederlandse geschiedenis een prominentere plek in het collectieve geheugen.
De tentoonstelling Zwart & Revolutionair over de antiracismestrijders Hermina en Otto Huiswoud is nog tot eind juli 2018 te bezoeken in Vereniging Ons Suriname aan de Zeeburgerdijk. Ook het archief van The Black Archives is een groot deel van de zomer toegankelijk voor het publiek. Vanaf 2019 is er een nieuwe tentoonstelling te zien. Meer informatie over het archief en het programma is te vinden op www.theblackarchives.nl
Meer lezen over de plek van het koloniale verleden in museaal beleid: http://www.internationaleonline.org/research/deco
