Noordbeeld, Ellert Haitjema, 2006
Meeuwenlaan 100
In 2006 werd deze bescheiden sculptuur met de ondramatische naam Noordbeeld geplaatst, op initiatief van de kunstenaar Ellert Haitjema. Binnen tien minuten na plaatsing, toen de kunstenaar een foto wilde maken, deed het al dienst als hondenurinoir. En een week na plaatsing was het beeld al bijna meegenomen in een vrachtwagen. Koper bracht geld op, omdat China alles opkocht. Toch is Ellert tevreden met het leven van dit werk. De gemeente gaf hem een contract van vijf jaar. Twaalf jaar later staat het er nog steeds. Niet beklad en onaangetast door omwonenden.
Haitjema heeft liever niet dat je zijn ronde kunstwerk met een gat in het midden een wiel noemt, hij spreekt liever over een ring. Daarop zijn allerlei objecten te vinden, zoals een vrouwenhak, een gespreide hand, een vrouwenborst en een vorm die doet denken aan een hondenbot. ‘Dat was eerst een fallus’, zegt de kunstenaar. ‘Je moet mensen verleiden naar iets te kijken, dan ontwaakt hun belangstelling.’
Voor Haitjema gaat het vooral de om de gelaagde oppervlaktestructuur, de toevallige ontmoeting van vormen die ogenschijnlijk niets met elkaar van doen hebben. De poëtische willekeur die tot onze verbeelding spreekt en ons daarmee, al is het voor een ogenblik, bevrijdt van de dictatuur van het overmatig geplande.
In zijn benadering schuilt een drastische omkering van de blik op de ‘ander’ zoals we die doorgaans voorgeschoteld krijgen. Het gaat voor Haitjema niet om de westerse ratio en orde, die de rest van de wereld, voornamelijk zogenaamde ontwikkelingslanden, als voorbeeld zou moeten dienen. Voor Haitjema is juist de vindingrijkheid en het doorzettingsvermogen die je in deze landen kunt vinden een bron van inspiratie. Volgens hem kan de instelling van deze landen je bevrijden uit de hersendode sleur en eentonigheid.
Noordbeeld doet precies dat. Met een kleine ingreep in de publieke ruimte kan het werk een voorbijganger zomaar even uit de sleur en eentonigheid van het dagelijks leven halen. Het maakt iets zichtbaar waar je je eerst misschien wel niet bewust van was.
