Mensen op strand met parasol, Jan Spiering, 1976
Botteskerksingel
Over William Shakespeare zelf is weinig bekend, toch behoren zijn werken tot de beste van de wereldliteratuur. En het werk van street artist Banksy heeft iedereen wel eens in de media gezien, maar wie hij (of zij) precies is, blijft gissen. Wat we over deze kunstenaars denken te weten, leren we via hun kunst. De kunstenaar Jan Spiering is je zeer waarschijnlijk niet bekend en zijn werk evenmin. Ga je een kunstwerk ook beter begrijpen als je meer over de maker weet? Laat ik een poging wagen.
Jan Spiering (1937 – 1994) groeide op in Nijmegen, en daar gebeurde het dat hij als jonge jongen op een zekere avond spoorloos verdween. Zijn ouders schokken zich rot en kamden de hele buurt uit, zonder resultaat. Toen hij later op de avond weer thuis verscheen, vertelde hij waarom hij uren weg was geweest: hij was de zon gaan zoeken nadat die was ondergegaan.
Tijdens zijn militaire dienst volgde Spiering avondlessen boetseren. Na zijn dienst werd hij toegelaten tot de prestigieuze Rijksakademie. Hij had er onder anderen les van de befaamde beeldhouwer Piet Esser. In de jaren dat hij actief is als kunstenaar, evolueert zijn werk van figuratief naar meer abstract. In zijn latere periode heeft hij bijvoorbeeld ‘Schapen met herder’ gemaakt, te zien langs de Soesterengweg in Soest. Het stelt een plechtig en sober silhouet van een herder te midden van tien schapen voor. Op de ochtend voor de onthulling vertelt Spiering aan zijn vrouw dat hij over het kunstwerk gedroomd heeft. In de droom moest hij de tien bronzen schapen met alle geweld kietelen, zodat ze bij de onthulling tenminste een beetje zouden lachen.
Jan Spiering was een zwijgzaam man, een doener, een dromer en wat mij betreft ook een dichter. Tegen het eind van zijn carrière – hij is op 57-jarige leeftijd overleden na een ziekbed – legde hij zich ook toe op het maken van gedichten en verhalen en begon hij meer te tekenen. Op een van tekeningen schreef hij bijvoorbeeld ‘Moet je duizelig zijn om de wereld te zien draaien?’
Er zweeft ook poëzie rondom ‘Mensen op strand met parasol’, het kunstwerk dat hij in 1976 voor Osdorp in het Botteskerkpark realiseerde. In eerste instantie vallen de geometrische vormen in het werk op: twee schijven houden een man en een vrouw bij elkaar. De onderste schijf is het fundament en de andere stelt een diagonaal geplaatste parasol voor. De man houdt de parasol vast ter hoogte van zijn schouder, terwijl de onderzijde steunt op het hoofd van de op de grond zittende vrouw. De ruimte die tussen hen in ontstaat, is een driehoek, maar ook het been van de man en het silhouet van de vrouw vormen driehoeken.
Dit werk ziet er bedrieglijk simpel uit, maar het geometrisch spel laat een geraffineerd gebruik van ruimte zien. De poëzie ontstaat bij de man en de vrouw. Zij wordt beschermd tegen de zon en hij is degene die dit mogelijk maakt. Onwillekeurig denk ik weer aan de jongen die in Nijmegen op zoek ging naar de zon. Het lijkt erop dat Jan Spiering in dit werk de zon eindelijk heeft gevonden.
Beluister ook de podcastaflevering over dit kunstwerk, en laat je meeslepen door de boeiende verhalen achter de werken van kunstroute Osdorp. In de podcast luister je naar gesprekken tussen schrijver en onderzoeker van deze route, Willem Sjoerd van Vliet, en kunsthistoricus Sietske Roorda.
