Figuren en Vuur, Lex Horn, 1960
Blomwijckerpad
Het kan soms lastig zijn om te achterhalen waarom een kunstwerk is wat het is. Waarom is er juist voor een ronde vorm gekozen of voor een bepaald materiaal? In het geval van de kunstwerken op de gevels van het Blomwijckerpad in Osdorp zijn de antwoorden op die vragen volstrekt helder. Ik zou willen stellen dat deze reeks geveldecoraties de duidelijkste kunstwerken van Osdorp zijn.
De kunstwerken in kwestie zijn ‘Figuren en vuur’ van Berend Hendriks, ‘Ladders’ van Lex Horn en ‘Krijger’ van Dick Zwiers. De reeks van decoraties is in de bakstenen gefreesd waarbij enkel de kleuren wit, rood en zwart zijn gebruikt en de vormen een strak geometrisch motief hebben. Wie de Bijbel erop naslaat, kan precies nalezen wat de opdracht was voor de drie kunstenaars; de bronvermelding staat telkens onderaan de kunstwerken:
Psalm 128 voor Figuren en vuur van Berend Hendriks
Gelukkig ieder die ontzag heeft voor de HEER en de weg gaat die hij wijst:
je zult eten wat je werk opbrengt,
geluk en voorspoed vallen je toe,je vrouw als een vruchtbare wijnstok in het midden van je huis,
je kinderen als jonge olijfbomen
in een kring om je tafel
Spreuken 24:27 voor Ladders van Lex Horn
Doe eerst je werk op het land, maak eerst je akker gereed, bouw daarna pas je huis.
Spreuken 24:33-34 voor Krijger van Dick Zwiers
Nog even dan? Nog even slapen, nog een beetje rusten een ogenblik nog blijven liggen?
Armoede overvalt je als een struikrover, als een bandiet slaat gebrek je neer.
(Alle bovenstaande Bijbelteksten komen uit de Nieuwe Bijbelvertaling uit 2004).
Een Bijbeltekst als opdracht voor een kunstwerk zou in deze tijd in Amsterdam ondenkbaar zijn, maar eind jaren ’50, bij de opbouw van stadsdeel Osdorp, was dat niet ongewoon. De opdrachtgever voor de bouw van dit huizenblok was de woningbouwvereniging Patrimonium, gelieerd aan het werkliedenverbond met dezelfde naam. Wie als een detective naar de kaart van Nieuw-West kijkt, ziet meer sporen van deze woningbouwvereniging. In Sloten vind je bijvoorbeeld dicht bij elkaar de Bart Poesiat- en Klaas Katerstraat, vernoemd naar de de meester-timmerman en de meester- metselaar die het Patrimonium in 1876 hadden opgericht. Kater en Poesiat zetten zich in voor de rechten en verbeterde werkomstandigheden van werklieden.
Het straatbeeld en de bevolkingssamenstelling van Osdorp zijn sinds 1960 erg veranderd. Parallel aan het rustige Blomwijckerpad ligt het bedrijvige Osdorper ban. Daar vind je behalve een oer-Hollandse ambachtelijke bakker, ook een Poolse supermarkt, een Turkse groenteboer, een halalslager en een roti-specialist. Dit zijn geen timmermannen, metselaars en andere bouwers, maar winkeliers en andere beroepen uit de middenstand die het zwaar te verduren hebben gekregen door de aanhoudende concurrentie van de grootgrutters. Ze zouden maar wat graag een Kater en Poesiat aan hun zijde willen hebben die hen bijstaat en hen helpt het hoofd boven het water te houden.
In 1960 hadden de metselaars, timmerlieden en andere figuren in de bouw de reeks kunstwerken op het Blomwijckerpad om hun moraal hoog te houden. Is er een kunstwerk voor de huidige middenstanders van het Osdorper ban te verzinnen? Eentje die de moraal van die winkeliers hoog houdt, bijvoorbeeld? Voor hen geen bakstenen muur met daarop afbeeldingen van een ladder, maar van rijzend brood, een slagersschort en een pinautomaat.
Beluister ook de podcastaflevering over dit kunstwerk, en laat je meeslepen door de boeiende verhalen achter de werken van kunstroute Osdorp. In de podcast luister je naar gesprekken tussen schrijver en onderzoeker van deze route, Willem Sjoerd van Vliet, en kunsthistoricus Sietske Roorda.
