Het raam, divers
oudekerksplein
De ramen van de huizen op het Oudekerksplein
Prostitutie vindt sinds mensenheugenis plaats in Amsterdam, maar raamprostitutie is een redelijk nieuw verschijnsel. In de vijftiende eeuw ontmoetten vrouwen hun klanten in de kroeg, op pleinen, soms op begraafplaatsen of thuis. Later waren ze vooral te vinden in bordelen of de chiquere speelhuizen. Begin twintigste eeuw werden beide huizen (officieel) verboden, een preutse zedelijke moraal was dominant geworden. Vrouwen gingen als gevolg tippelen of lonkten vanachter hun voordeuren en woonkamerramen naar passerende mannen.
In 1935 volgde een verbod voor vrouwen op aandacht trekken van voorbijgangers. Tikjes op de ruit werden oogluikend toegestaan, maar werd het ‘onfatsoenlijk’ dan stationeerde een politieagent zich voor het huis om klanten af te schrikken. Talloze overtredingen en een toename van het aantal tippelaarsters resulteerden uiteindelijk in versoepeling van het beleid, er was anders veel te veel mankracht nodig. Na de Tweede Wereldoorlog nam het aantal huiskamers met romantische schemerlampen en gordijnen langzaam toe. Deze ogenschijnlijke privévertrekken ontwikkelden zich, met name in de jaren ‘80, tot de efficiënt ingedeelde etalages, verlicht met neonlicht, uitstekend te zien vanuit de openbare ruimte.
Die zichtbaarheid is niet voor iedereen bedoeld. Voor een potentiële klant is een raam inderdaad een etalage of misschien een deur. Voor de toevallige voorbijgangers is het raam een raam van een privévertrek, ze kijken liever voor zich uit. Privé en openbaar zijn relatief. Het heeft niet te maken met het feitelijke eigendom, maar met het toegeëigend territorium. Het wordt beïnvloed door wie je bent, en hoe je van ruimte naar ruimte beweegt.
De klant arriveert via de openbare straat, hij heeft het recht blikken naar binnen te werpen. Voor een deur waar hij met de prostituee onderhandelt bevindt hij zich op haar privéterrein. Hij stapt weer een privéruimte in wanneer hij wordt binnengelaten, en nogmaals wanneer de gordijnen worden gesloten. Zo gauw het gordijn opent zal hij misschien het gevoel hebben zich al in de openbare ruimte te begeven, geëtaleerd door het raam. De buurtbewoner en de toevallige voorbijganger kijken liever voor zich uit. Zij mogen het territorium van de prostituees dat zich uitstrekt tot voor de ramen niet betreden.
Deze nuance kan je gemakkelijk ontgaan. Met name toeristen die niet voor seks komen lijken verward. Opvallende verlichting en dansjes schijnen bedoeld om ook hún aandacht te trekken. Soms staren twintig man tegelijk door de ruiten, als door de spijlen van een kooi met aapjes.
De verwarring wordt vergroot door kunst- en cultuurprojecten in oude peeskamers. Op Oudekerksplein 20 bevindt zich namelijk de studio van Red Light Radio. Je wordt uitgenodigd naar voren te komen, je neus tegen de ruit te drukken en naar binnen te gluren. De dj is te zien om ons te vermaken. Hier mag je foto’s maken. Doe je dat bij een ander rood raam, dan word je mogelijk in elkaar geslagen, vandaar de bordjes ‘fotografeerverbod’. Het openbare domein komt door sociale media erg dicht bij de meest intieme ruimte rondom het lichaam. Stressvol, wanneer je misschien je beroep verborgen probeert te houden. Cursussen worden aan prostituees aangeboden waarin ze leren hun online privacy te beschermen.
Je zou het haast vergeten, maar achter de ramen boven de plint bevinden zich woonkamers, slaapkamers en keukens. Op initiatief van de bewoners is de gemeente een campagne begonnen. Met posters wordt er geprobeerd om bezoekers en dronkenlappen duidelijk te maken dat hier ook nog mensen wonen.
