De Waag, divers, 1488
Nieuwmarkt
Een enorme glazen uitbouw had de ontwerper Philippe Starck in de jaren ‘90 voor de Waag ontworpen, maar toen de eerste gaten al in de gevel waren gebikt ging de stichting failliet. Een commissie stelde vervolgens dat het ontwerp er nooit had mogen zijn omdat de functie van het monument zich aan het gebouw zou moeten aanpassen, en niet de muren van het gebouw aan de functie. De ontwikkeling van de gevel bevroor en werd een herinnering aan het verleden van de stad. Juist de muren van de Waag zijn een lappendeken van uitbouwen en aanpassingen van de afgelopen vijfhonderd jaar.
De Waag werd in 1488 als stadspoort gebouwd. De torens waren lager en hadden kantelen die nog vaag zichtbaar zijn in het metselwerk ter hoogte van de kleine torenraampjes. Het gebouw stond half in de verdedigingsgracht. Toen de stadsgrens opschoof kwam het gebouw plotseling in de stad te staan. De poort werd omgebouwd tot nieuwe Waag en in de verdedigingstorens vestigden zich enkele gilden. Boven de deuren kwamen grote gevelstenen met afbeeldingen die beroepsgroepen verbeelden. Het metselaarsgilde, met het reliëf van de man die trots zijn troffel in de hand houdt, is gemakkelijk te herkennen. Het portret van stadsmetselaar Cornelis Danckertsz de Ry werd in 1618 vervaardigd door stadssteenhouwer en stadsbeeldhouwer Hendrick de Keyser. Ook hoger in datzelfde torentje heeft dit gilde zijn handtekening achtergelaten. De metselaars metselden naar hartenlust hun toelatingsexamens in de gevel: de oranjerode kozijnen en nissen zijn meesterproeven.
Boven een andere deur, die bij het terras, staat THEATRUM ANATOMICUM. Eind zeventiende eeuw werd het anatomisch theater van Frederik Ruysch naar de Nieuwmarkt verplaatst. Op het dak werd de achthoekige toren gebouwd, met daaronder een kleine arena. Vijfhonderd mensen konden tegen betaling toekijken hoe Ruysch het lijk van een ter dood veroordeelde ontleedde. Commercie en wetenschappelijk experiment liepen naadloos in elkaar over, en het theater was naast een collegezaal ook een medisch laboratorium en een museum. Er hingen schilderijen van toeschouwers die zich met ontlede lijken hadden laten afbeelden en in het rariteitenkabinet waren opgezette dieren, geprepareerde organen en menselijke skeletten te zien.
In de torens van de Waag bevindt zich sinds 1996 de Waag Society. Kunstenaars, ontwerpers en academici doen onderzoek naar hardware, productieprocessen en materialen met behulp van nieuwe technologieën. Ook worden er onderzoeken uitgevoerd waarbij inwoners van Amsterdam de mogelijkheid krijgen om de luchtkwaliteit in hun eigen omgeving te meten. De lucht, die door iedereen wordt gebruikt maar van niemand lijkt te zijn, wordt zo gedemocratiseerd. Publiek toegankelijk onderzoek en experiment zijn teruggekeerd in de Waag, de functie heeft zich geschikt naar de bestaande gevel.