Home is where the heart is: de potkachel, Eveline van Duyl, 2011
Jan van Galenstraat t.h.v. Jan van Galenbad
Op 6 april 2005 rijdt Paul Gomes van zijn werk terug naar huis. Hij rijdt vanaf de A10 de Jan van Galenstraat in en staat voor het rode stoplicht te wachten. Hij denkt aan de buurtvergadering van de Robert Scottbuurt van de afgelopen avond. Er is nog een potje geld om iets in de buurt te doen. Dan ziet hij in de middenberm een billboard staan. “Ik dacht: hier zou eigenlijk iets anders moeten staan. Hier zou iets moeten staan, een kunstwerk of zoiets, waarbij ik denk: ha, gezellig dat ik thuiskom.” Zijn idee wordt goedgekeurd in de volgende buurtvergadering en er komt een budget van €2.000 ter beschikking.
Er wordt een kunstcommissie gevormd die op zoek gaat naar een kunstenaar. Beeldend kunstenaar Eveline van Duyl en andere kunstenaars uit de buurt worden gevraagd om een ontwerp te maken. Ondertussen is er al wat meer geld bij elkaar gesprokkeld, hoewel het nog lang niet genoeg is om een kunstwerk te maken. “Maar ik dacht: je weet het nooit, ik maak toch een serieus ontwerp”, zegt Van Duyl. Ze laat zich inspireren door de Robert Scottbuurt, een multiculturele buurt, waar mensen zich thuis voelen en bij elkaar op bezoek gaan. “Er is een buurthuis en een kas, waar van alles geplant wordt. Het zijn hele actieve bewoners en een hele prettige buurt.” Daarom ontwerpt ze een ouderwetse potkachel, waar mensen ’s avonds gezellig omheen zitten. Daarnaast is het een verwijzing naar het kerkje De Kolenkit dat vlak in de buurt in Bos en Lommer te vinden is.
Sommige mensen denken dat haar kunstwerk verwijst naar de opwarming van de aarde, vanwege het embleem van de wereldkaart. Maar die kaart refereert juist naar de straatnamen in de buurt, die vernoemd zijn naar kaartenmakers en wereldveroveraars, en natuurlijk naar de verschillende culturen die elkaar in de buurt vinden en als een smeltkroes samengaan.
Uiteindelijk koos de buurt voor Van Duyls ontwerp, maar het heeft nog heel wat voeten in de aarde gehad om het kunstwerk te realiseren. Er moest meer geld gevonden worden, waarbij de Ella Vogelaar-gelden uiteindelijk uitkomst boden. Vervolgens was er gesteggel over de locatie van het kunstwerk en wie daar zeggenschap over heeft. Behoort de middenberm tot de Baarsjes, Bos en Lommer, Amsterdam of het Rijk? Gelukkig is Gomes een man met een lange adem. Hij hield vol en in 2009 kreeg Van Duyl officieel van het Stadsdeel Bos en Lommer de opdracht om de potkachel te maken.
Van Duyl had ondertussen contact gelegd met de smid Martin Mulder. “Die had direct zin om de potkachel van heel stevig en stoer staal te smeden. Er kwamen een asla en een mooie pijp bij, die oorspronkelijk niet in het ontwerp zaten.” Dat het kunstwerk daardoor heel wat kan hebben, blijkt als er in april 2018 een auto tegen de potkachel is geknald. De auto is total-loss, maar de potkachel heeft geen schrammetje.
Het digitale brandende vuurtje werd wel gedoofd door het ongeluk. Veel mensen gaven aan dat ze het jammer vonden dat de Potkachel niet meer zijn warmte uitstraalde als ze thuis kwamen. Dus ging Gomes er weer achteraan bij de gemeente, en na maanden mailen en bellen knapperde het vuurtje weer. Dat het kunstwerk echt leeft in de buurt blijkt tijdens de afgelopen Sinterklaastijd, toen heeft iemand zijn schoentje bij de potkachel gezet.
Beluister ook de podcastaflevering over dit kunstwerk, en laat je meeslepen door de boeiende verhalen achter de werken van kunstroute in De Baarsjes. In de podcast luister je naar gesprekken tussen kunsthistoricus en onderzoeker van deze route, Sietske Roorda, en schrijver Willem Sjoerd van Vliet.