Het Molecularium, Sander Rood, 2005
Willem de Zwijgerlaan 66
Een bord in de middenberm van de rustige Willem de Zwijgerlaan vertelt voorbijgangers over een archeologische vondst. Als je over het bord heen kijkt, zie je voor je lage bakstenen muurtjes, wat struiken, een boom en iets wat lijkt op een speeltoestel voor kinderen. De objecten vallen nauwelijks op en lijken niks bijzonders, maar de tekst op het bord vertelt ons iets anders: “Dit bijzondere bouwwerk vindt zijn oorsprong in een voor velen onbekend tijdperk uit onze geschiedenis, het Molecularium.”
Verder staat op het bord uitgelegd hoe in de Moleculaire beschaving (±1950 v.C. tot 1560 v.C.) scheikundige verbindingen – moleculen – centraal stonden. Men was zich daardoor al bewust van het ecosysteem en probeerde daarmee in balans te leven. De overblijfselen zijn resten van een speciale tempel, die diende als ontmoetingsplaats en werd gebouwd overeenkomstig de moleculaire structuur. Op het bord wordt in een grafische tekening weergegeven hoe de ruïne van de tempel in verbinding staat met de nabijgelegen struiken en boom.
De vroeg overleden beeldend kunstenaar Sander Rood (1973-2009) creëerde vaak de illusie dat zijn kunstwerken historische objecten zijn. Zijn werk wordt gekenmerkt door humoristische ouderwetse uitvindingen, die praktisch niet functioneren, maar inhoudelijk wel steek houden. Een voorbeeld hiervan zijn de negentiende-eeuwse zoutwagens, waarmee tranen van mensen werden opgevangen en waaruit zout werd gedestilleerd. Omdat dit zout uit verdriet voortgekomen was, geloofde men dat het zout geluk bracht en ongelukken zou voorkomen als het ’s winters bij ijzel over straat gestrooid werd.
Tegelijkertijd probeerde Rood met deze geschiedkundige illusies een blik te werpen op de toekomst. Zo schetste hij met zijn werk Het Molecularium op een speelse manier een ideale wereld, waar mens en natuur met elkaar in balans zijn. Over de hedendaagse verstoorde relatie tussen de mens en zijn omgeving schreef hij: “Een man in een gedateerd tweedelig pak doolt ontheemd rond tussen zijn oorsprong en de moderne, door zijn eigen diersoort ontworpen wereld, waarvan hij uiteindelijk bar weinig begrijpt. Zijn pak en knullige houding zijn metaforisch voor zijn tweeledige wereldvreemdheid. En ook zijn gedrag verraadt het gebrek aan aansluiting bij zowel natuur als cultuur. Worstelend met techniek, water, wind, aarde en vuur (licht) probeert hij in beide werelden tot een dieper begrip te komen van wat zij voor hem betekenen en probeert hij ze in een voor hem ultieme symbiose met elkaar te verzoenen. Hij kan maar moeilijk tot een coherent gevoel komen. Samenwerking en onderlinge strijd wisselen elkaar met de regelmaat van de klok af en doen hem in een schemergebied tussen natuur en cultuur belanden.”
Het werk van Rood is een zoektocht om de samenleving op een andere manier in te delen. Dat hij zijn ideale toekomstige wereld als een archeologische vondst verpakte in Het Molecularium, roept vragen op bij de voorbijganger die het bord leest. Zelfs de jaartallen van het tijdperk — ±1950 v.C. tot 1560 v.C. — dagen daartoe uit. Welke overblijfselen zullen mensen over duizenden jaren terugvinden van onze huidige samenleving? Hoe zullen ze ons tijdperk omschrijven? En uiteindelijk: hoe willen we herinnerd worden?
Beluister ook de podcastaflevering over dit kunstwerk, en laat je meeslepen door de boeiende verhalen achter de werken van kunstroute in De Baarsjes. In de podcast luister je naar gesprekken tussen kunsthistoricus en onderzoeker van deze route, Sietske Roorda, en schrijver Willem Sjoerd van Vliet.