De Wending 666/999, Hans van Houwelingen, 2012
Witte de Withplein
Midden op een klein pleintje staat een enorme ijzeren plaat die boven de grond zweeft. In de plaat is een uitsparing gemaakt waar een boom doorheen groeit. Het kunstwerk is kenmerkend door het strakke simpele ontwerp. De Wending 666/999 van kunstenaar Hans van Houwelingen kent echter vele lagen. Van Houwelingen heeft namelijk niet alleen het kunstwerk gemaakt, hij heeft ook het omringende Witte de Withplein ontworpen.
Stadsdeel West had besloten dat de Witte de Withstraat te lang en te smal was. Er moest een onderbreking komen in de vorm van een plein met bebouwing daaromheen en een kunstwerk. Toen Van Houwelingen de artist impression ontving van de architect, viel hem op dat deze sterk afweek van zijn eigen observaties op de locatie. “Dat was zo’n heel idyllisch plaatje met alles zonnig en blauw, grote bomen in bloei, en allemaal terrassen met alleen maar witte mensen erop. Terwijl ik merkte dat het echt een buurt in West is met een beetje een grimmig openbaar leven en wat hangjongeren hier en daar, meestal van Nederlands-Marokkaanse afkomst. Toen dacht ik: moet je zo’n project beginnen met een leugen?” Voor zijn schetsontwerp had Van Houwelingen de artist impression van de architect zo gephotoshopt dat het wel overeenkwam met de realiteit van de buurt. “Ik dacht: dit gaat nooit lukken, want dit gaat zo tegen alles in.” Maar Van Houwelingen kreeg tot zijn verrassing toch de opdracht.
Met het kunstwerk wilde Van Houwelingen een podium creëren om, zoals hij zelf zegt: “een stukje van de werkelijkheid op te tillen om van de realiteit theater te maken.” Hij liet zich leiden door de stijl van de Amsterdamse School en de titel van het architectuurtijdschrift van de Amsterdamse School, Wendingen. Zo is de eerste wending, of tegenstelling in het kunstwerk de zwaarte van het materiaal en de lichtheid waarmee het kunstwerk zweeft. Een andere wending heeft te maken met een voormalig kerkje tegenover het plein, nu een moskee, gevestigd op nummer 69. Er is niet alleen sprake van een wending in de religie die wordt beoefend in het gebouw, het is ook een teken van een wending in de samenstelling van de wijk. Van Houwelingen verwerkte daarom het huisnummer van dit gebouw in zijn werk. Bovenin het werk is het nummer 666 gegraveerd, of 999, afhankelijk van hoe je ernaar kijkt. “666 is het getal van de duivel en 999 is het getal van de ultieme schoonheid van het metaal. Wat er op dit podium gebeurt, speelt zich ergens af tussen het grootste kwaad en de grootste onschuld.”
Er ontstond gesteggel over het plein en het kunstwerk, toen de architect zijn eigen ontwerp liet aanleggen. Van Houwelingen heeft toen voet bij stuk gehouden. Zijn ontwerp was immers al goedgekeurd door Stadsdeel West. Het ontwerp van de architect werd afgebroken en het plein werd alsnog aangelegd naar het ontwerp van Van Houwelingen. Alleen het boompje op het plein behield hij. “Ik vond het wel aardig zo’n boom, waar mensen dan omheen gaan zitten en hun wel en wee bespreken, zoals in dorpen in het zuiden van Europa. Aan de andere kant heb ik de boom in de boeien geslagen met het kunstwerk. Ik heb voortdurend gezocht naar dit soort tegenstellingen, zodat het kunstwerk een spanning krijgt. Die spanning heeft alles te maken met hoe zo’n wijk vol met tegenstellingen zit.”
Beluister ook de podcastaflevering over dit kunstwerk, en laat je meeslepen door de boeiende verhalen achter de werken van kunstroute in De Baarsjes. In de podcast luister je naar gesprekken tussen kunsthistoricus en onderzoeker van deze route, Sietske Roorda, en schrijver Willem Sjoerd van Vliet.