Primum movens ultimum moriens, Lucien den Arend, 1986
Professor Durrerplantsoen
Primum movens ultimum moriens: wat het eerst beweegt sterft het laatst. Het is de titel van de oratie waarmee de Amsterdamse prof. dr. Dirk Durrer in 1957 officieel hoogleraar cardiologie werd (de eerste in Amsterdam). Vandaag de dag staat de tekst in steen gebeiteld op het Durrerplantsoen, een stukje van het Minervaplein dat vernoemd is naar de cardioloog. Durrer wordt gezien als de grondlegger van het cardiologisch onderzoek in Nederland. Twee jaar na zijn dood in 1984 werd het plantsoen omgedoopt tot Durrerplantsoen en werd ter nagedachtenis een monument geplaatst, gemaakt door kunstenaar Lucien den Arend. In 1986 werd het monument officieel onthuld door prinses Juliana.
Het werk heeft dezelfde titel als Durrers oratie en beeldt de boog van de aorta uit. Twee zilveren buizen maken evenwijdig aan elkaar een sierlijke bocht, zowel in de lengte als in de breedte. Wanneer je eromheen loopt ontvouwt het werk zich tot een dynamisch lijnenspel. In eerste instantie oogt het abstract, maar georiënteerd op de afbeelding van een bloedvat is het in feite realistisch.
Primum movens is een uitzondering in deze route omdat het geen kunstwerk maar monument is. Nu zijn monumenten er in alle soorten en maten. De plaatsing van een monument zegt altijd iets over de tijdsgeest. Naast een object van herinnering dragen monumenten ook heersende thema’s van een bepaalde periode uit. Zo zegt de vorm van een monument veel over het zelfbeeld van de omringende gemeenschap. Wat vinden zij belangrijke waarden? Primum movens is een monument ter ere van een persoon: geen politiek heerser of koning, maar een arts en wetenschapper. Dit zou waarden kunnen reflecteren die bijdragen aan de identiteitsvorming van de buurt.
Omdat het publiek van kunst in de openbare ruimte moeilijk aanwijsbaar is, richten veel openbare kunstwerken zich tot de massa in plaats van tot het individu. Primum movens beloont echter ook de aanhoudende (individuele) kijker. Het werk is niet alleen een ode aan Durrer, maar functioneert ook als autonoom kunstwerk. Het is een geslaagd kunstwerk voor de publieke ruimte omdat het op meerdere niveaus toegankelijk is en als zodanig een groot publiek aanspreekt.
Meer informatie
Primum movens ultimum moriens op de officiële website van Lucien den Arend: http://www.denarend.com/cities/amsterdam/durrer/04.htm