Monument for Martin Luther King, Airco Caravan, 2018
Kattenburgerkade
In de eerste maanden van 2018 dook opeens een klein beeldje van Martin Luther King op, hier op het Kattenburgereiland. Het was een van de vijftig beeldjes waarmee kunstenaar Airco Caravan mensen, instituten en standbeelden eert die vijftig jaar na de dood van King zijn gedachtegoed, de droom van een wereld zonder racisme, voort weten te zetten. Zo werden het Nationaal Monument Slavernijverleden, het Monument tegen Apartheid en Racisme en het beeld van De Dokwerker in Amsterdam-Oost, waar ooit de stille tocht voor Martin Luther King begon, vergezeld door een beeldje. Verder kregen het Tropenmuseum en The Black Archives er een. In de kunstroute van Amsterdam-Zuidoost is er een te zien bij het beeld van de Surinaamse vrijheidsstrijder Anton de Kom. In het centrum sierde een beeldje het standbeeld voor Multatuli, die zich in zijn roman Max Havelaar in 1860 al uitsprak tegen de onderdrukking van de bevolking in Oost-Indië. Gloria Wekker kreeg er een voor haar onderzoek naar racisme in Nederland en Sylvana Simons ontving hem voor haar politieke bijdrage.
Caravan wilde anoniem blijven, ‘aanbellen en wegrennen’, maar om de beelden te kunnen schenken moest ze zich kenbaar maken. Alle beeldjes samen vormen een groots monument voor Martin Luther King. Niet in de vorm van een herdenkingsbeeld, maar een monument dat de plekken eert waar zijn gedachtegoed vandaag de dag overleeft, plekken waar mensenrechten centraal staan en worden beschermd.
De beeldjes zijn geen award, stelt Caravan nadrukkelijk. Ze is intuïtief te werk gegaan en heeft de beelden geschonken aan vooruitstrevende, kritische instituten en mensen voor wie ze veel respect heeft. Ook standbeelden spelen voor haar een rol op weg naar de wereld die King voor ogen had. ‘Ik heb veel geleerd van dit project. Ik kan de ‘Gouden Eeuw’ gewoon niet meer hardop uitspreken. Onze geschiedenis dient echt anders verteld te worden, meer compleet. En standbeelden helpen daar zeker bij! Het is een tastbaar element dat gezien wordt en de verschillende standbeelden die in Amsterdam staan vertellen al een helder verhaal, dat ik met de beeldjes kon actualiseren.’
Wat deed het beeldje van Martin Luther King op deze plek zonder monument? In 1720 werd hier op scheepswerf De Eendracht het slavenschip Leusden gebouwd. De Leusden voerde in opdracht van de WIC zo’n tien slaventochten uit, van Nederland via Ghana naar Suriname, met aan boord gemiddeld 660 slaven per tocht. Op 10 maart 1737 begon de Leusden vanaf Texel aan zijn laatste reis. In Ghana werden er 700 tot slaaf gemaakten aan boord gebracht. Vlak voor aankomst in Suriname, op zwemafstand van wal, liep het schip op een modderbank. De tot slaafgemaakten werden, naar verluid uit angst voor een opstand, het ruim ingestuurd en de luiken werden achter hen dichtgetimmerd. Meer dan 600 mensen verdronken in het dichte ruim. Zestien overlevenden werden aan wal alsnog verkocht, de rest werd beschouwd als verloren lading, economische schade voor het bedrijf. Aan de ramp werd niet meer dan een kort scheepsbericht gewijd in de krant. Zo verdween de grootste scheepsramp uit de Nederlandse geschiedenis nagenoeg uit het geheugen. Zowel in Suriname als in Nederland is er nooit herdenkingsplek gekomen.
Wissen we de geschiedenis uit wanneer we omstreden straatnamen en monumenten vervangen? Of hebben we een deel al uitgewist? “De grootste scheepsramp van de Nederlandse geschiedenis, daar zou je op school toch over moeten leren?”, stelt Caravan. “De zwarte geschiedenis van Nederland is een kwestie van zwart én wit, het is onze gezamenlijke geschiedenis”.
Meer locaties en informatie over Monument for Martin Luther King is te vinden op mlk50.nl
