De brug, divers, 1488
Varkenssluisbrug
De Varkenssluis, brug tussen de Damstraat en de Oude Doelenstraat.
“Ik zocht een gastvrije doorwaadbare plaats
met drie kruisen:
kankerfiets, kuttoerist, keizerskroon
Ik zocht zoals iedereen Amsterdam zoekt
niet als trapgevelnest maar als peper en zuur
niet als inspraakorgaan maar als water en vuur”
Adriaan Jaeggi
De Varkenssluis werd geplaatst om de gracht over te steken, om mensen zich voort te laten bewegen. De brug doet een poging te zijn zoals de filosoof Martin Heidegger beschreef: ‘De brug laat de stroom zijn gang en verschaft tegelijkertijd de stervelingen hun weg, zodat ze van streek naar streek lopen en rijden. Bruggen geleiden op veelvuldige wijze’. Fietsers rijden voetgangers van hun sokken, auto’s rijden stapvoets door de drukte heen. De ruimte voor alle gebruikers is beperkt, ondanks het feit dat in 1958 de brug werd verbreed vanwege de bruiloftsfiles naar het stadhuis. De gracht krijgt misschien een vaarverbod om de voortdurende bootjesstoet te weren.
De brug is een infrastructureel object dat is gepland, ontworpen, geconstrueerd en gerenoveerd, strategisch ontwikkeld door de ‘controlerende macht’. De gemeente creëerde door het bouwwerk te plaatsen een nieuwe formele ruimte. Zoals elke formele ruimte kunnen de gewone mensen op straat zich de ruimte toe-eigenen. Door acties en handelingen creëren de ‘ruimteconsumenten’ voortdurend hun eigen plekken. Ze ondermijnen de intenties van de brug en passen zich voortdurend aan nieuwe inzichten en behoeften aan. Die consumenten werken samen en werken elkaar tegen. Tussen de gestalde fietsen en viseters maken toeristen selfies, stallen taxichauffeurs hun taxi’s en dumpten plaatselijke bedrijven hun afval totdat daar onlangs meer toezicht op kwam.
In de jaren ‘80 had de Varkenssluis de bijnaam Pillenbrug. Het was toen een plek voor een illegale markt in doktersrecepten. Pillengebruikers en de dealers die zich ‘makelaars’ noemden deden hier zaken. Het is een strategische plek, zo’n iets verhoogd plein zonder gevels, een uitzichtpunt bijna. Het ligt lekker in de loop en heeft meer dan genoeg vluchtroutes. Buurtbewoners zagen het anders en vernielden de bankjes waar handelaren rondhingen. Plaatselijke winkeliers huurden ‘afsmijters’ om de pillengebruikers en junks van de bankjes te verwijderen. De gemeente veranderde de ruimte door een viskraam te plaatsen in de hoop een ander soort plek te creëren. Uiteindelijk werd de brug schoongeveegd en verplaatste de handel zich. Vanaf de Nieuwmarkt kon je later met de metro naar de nieuwe pillenmarkt in de Bijlmer.
Er werd in die tijd ook een aantal kunstwerken neergezet. Kunstenaar Martie van der Loo maakte in 1986 zes beelden met Chinese ogen. Geïnspireerd op de Amsterdamse School bestonden ze volledig uit bakstenen met subtiele kleurvariaties. Twee van de mannetjes waren op deze brug geplaatst, de vier ander staan een stukje verderop. De bovenlichamen stonden direct op de stoep, alsof ze uit de straatstenen omhoog kwamen. De eerste verloor binnen twee maanden zijn hoofd en een ander verdween volledig. Van de overige beelden werden de hoofden steviger aan de rompen vastgemaakt, maar toch brokkelden ze af. Zeker toen de paaltjes rondom werden verwijderd, want toen wisten ook uitzwenkende voertuigen ze te vinden.
In 2010 zijn er nieuwe mannetjes geplaatst met armen als bodybuilders van graniet, in helderdere kleuren en met een bankje als sokkel. Dit kunstwerk doet het ook goed als fietsenrek.
